स्वच्छ भारत अभियान मराठी निबंध Swachh Bharat Abhiyan Nibandh (Essay) Marathi

पंतप्रधान नरेंद्र मोदींच्या क्रांतिकारक मोहिमेपैकी एक म्हणजे स्वच्छ भारत अभियान. खरंच आपल्या मानवी जीवनासाठी भारत सरकारचा हा उपक्रम खूपच प्रशंसनीय आहे. तर स्वच्छ भारत अभियान मराठी निबंध | Swachh Bharat Abhiyan Nibandh (Essay) Marathi या निबंधामध्ये खालील मुद्दे सामाविष्ट केले आहेत.

स्वच्छ भारत अभियान मराठी निबंध | Swachh Bharat Abhiyan Nibandh (Essay) Marathi

स्वच्छ भारत अभियान कोणी सुरु केले?

स्वच्छ भारत अभियान आपल्या भारताचे पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी 2 ऑक्टोबर 2014 रोजी महात्मा गांधी यांच्या वाढदिवसाच्या शुभ मुहूर्तावर सुरू केले. ही मोहीम पंतप्रधानांच्या विकास योजनांपैकी एक आहे. ही एक मोठी स्वच्छता मोहीम आहे ज्याच्या अंतर्गत भारत सरकार 2019 पर्यंत पूर्ण करण्याचे लक्ष ठेवले होते. गांधीजींच्या 145 व्या जयंतीपासून सुरू झालेल्या या मोहिमेला 2 ऑक्टोबर 2019 रोजी पाच वर्षे पूर्ण झाली आहेत.

स्वच्छ भारत अभियान प्रस्तावना

स्वच्छतेच्या बाबतीत ही सर्वात मोठी मोहीम आहे. स्वच्छतेसंदर्भात भारताची प्रतिमा बदलण्यासाठी श्री नरेंद्र मोदी यांनी देशाला एका मोहिमेसह जोडण्यासाठी जनआंदोलन करून या मोहिमेची सुरुवात केली.

गांधीजी नेहमी म्हणायचे की स्वातंत्र्यापेक्षा स्वच्छता महत्त्वाची आहे. त्याच्या या निवेदनावरून आपण समजू शकतो की त्यांच्यासाठी स्वच्छता किती महत्त्वाची होती. त्यांनी स्वच्छ आणि निरोगी भारताची कल्पना केली होती आणि ती आता आपल्याला पूर्ण होताना दिसत आहे.

स्वच्छ भारत अभियान कार्यपद्धती

स्वच्छ भारत अभियान ही भारत सरकारने स्थापन केलेली मोहीम आहे. या स्वच्छ भारत अभियानाअंतर्गत स्वच्छतेचा प्रश्न सोडविण्यासाठी लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे, ठिकठिकाणी शिबिरे आयोजित करणे, कार्यक्रमांच्या माध्यमातून त्यांना त्यापासून होणार्‍या फायद्यांविषयी जागरूक करणे, ग्रामपंचायतींच्या मदतीने सर्व घरांमध्ये असलेल्या कचर्‍याचे आणि सांडपाण्याचे व्यवस्थापन वैज्ञानिक पद्धतीने करणे शिकवले जाईल.

स्वच्छ भारत अभियान निरीक्षण

आपल्या देशातील खेड्यांमध्ये शौचालये नसल्यामुळे लोक अजूनही खुल्या ठिकाणी शौचास जात असतात आणि त्यामुळे सर्वत्र घाण पसरते आणि ही घाण नवीन आजारांना आमंत्रण देते. आपल्या सभोवतालच्या सर्व नद्या व नालेही पाण्याऐवजी कचरा वाहू लागतात. या कचर्‍यामुळे आपले तसेच इतर सजीव प्राण्यांचेही नुकसान झाले आहे आणि आपली पृथ्वी देखील प्रदूषित होत आहे.

आपल्या देशात अशी कोणतीही जागा नाही जिथे कचरा पसरला नाही. आपल्या शहरातील प्रत्येक ठिकाण, प्रत्येक गाव, प्रत्येक परिसर, प्रत्येक रस्त्यावर कचरा आणि घाण पसरलेली आहे. या सर्वांना आपण स्वतः जबाबदार आहोत.

म्हणुन आपल्या सर्वांसाठी, आपल्या देशासाठी स्वच्छ भारत अभियान भारत सरकारचे एक कौतुकास्पद प्रयत्न आहे. जर पाहिले तर आपल्या सभोवताल स्वच्छता राखणे ही आपली नैतिक जबाबदारी आहे. प्रत्येकजण आपले घर आणि घराचे अंगण स्वच्छ करते, परंतु काही जण असतात जे आपल्या घरांमध्ये असलेली घाण, आणि कचरा रस्त्यावर व चौकांवर फेकून देतात. विचार करा आपल्यासाठी हे किती लज्जास्पद आहे. त्यांना वाटत नाही की संपूर्ण देश आपले घर आहे. तेही स्वच्छ ठेवणे आपले काम आहे. 

स्वच्छ भारत अभियानाचे महत्त्व

आजकाल आपण आपल्या वैयक्तिक स्वार्थासाठीही इतरांकडून अपेक्षा ठेवतो. आपली ही सवय बदलली पाहिजे. गांधीजी नेहमी म्हणायचे की, जर आपल्याला समाजात बदल पहायचा असेल तर प्रथम आपण स्वत: ला बदलले पाहिजे. कोणताही शेजारी किंवा बाहेरचा माणूस स्वच्छ करण्यासाठी येणार नाही, आपल्याला स्वतः ते स्वच्छ करावे लागेल. हे केवळ आपल्यासाठीच नव्हे, तर संपूर्ण देशासाठी देखील आवश्यक आहे. हे लक्षात घेऊन ही मोहीम सुरू झाली.

केंद्रीय मानव संसाधन मंत्रालयामार्फत स्वच्छ भारत अभियान चालविले जाते आणि त्याशिवाय आठवड्यातून दोनदा शाळांमध्येही स्वच्छता मोहीम राबविली जात आहे ज्यामध्ये शिक्षक, विद्यार्थी आणि पालक सर्वजण सहभागी होतात. केंद्रीय विद्यालय आणि नवोदय विद्यालय संघटनेतर्फे विद्यार्थ्यांनी स्वच्छतेच्या विविध विषयांच्या बाबींवर उपक्रम केले आहेत.

संपूर्ण देशाने या मोहिमेला जास्तीत जास्त संख्येने सामील व्हावे व ते यशस्वी करावे असे आवाहन पंतप्रधानांनी केले.  संपूर्ण देशाने त्यांचे म्हणणे ऐकले आणि ही मोहीम राष्ट्रवादी चळवळ म्हणून उदयास आली. पंतप्रधानांच्या विनंतीवरून या मोहिमेमध्ये देशातील 11 महत्त्वाच्या आणि प्रभावशाली व्यक्तींनी भाग घेतला.

सचिन तेंडुलकर, बाबा रामदेव, सलमान खान, अनिल अंबानी, प्रियंका चोप्रा, शशी थरूर, मृदुला सिन्हा, कमल हसन, विराट कोहली, महेंद्रसिंग धोनी,
‘तारक मेहता का उलटा चश्मा’ या मालिकेची संपूर्ण टीम.

पंतप्रधानांसह या सर्वांनी मिळून रस्त्यावर स्वच्छता अभियान उतरले. झाडू घेत पंतप्रधानांनी स्वत: वाराणसीच्या गंगा किनार्‍यावरील असी घाट स्वच्छ केला.

ही मोहीम पुढे घेत उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांनी देखील मलिन, गुटखा, धूम्रपान यांसारख्या उत्पादनांवर बंदी घातली.

स्वच्छ भारत अभियान हे ग्रामीण व शहरी या दोन्ही भागात राबविण्यात आले आहे.

ग्रामीण भाग स्वच्छ करण्यासाठी आणि लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करण्यासाठी यापूर्वी भारत सरकारने निर्मल भारत अभियानाची स्थापना केली होती पण आता याची स्वच्छ भारत अभियान म्हणून पुनर्रचना करण्यात आली आहे. ग्रामीण भागातील स्वच्छ भारत अभियानाचे उद्दीष्ट म्हणजे ग्रामस्थांनी शौचालयाचा वापर करावा आणि उघड्यावर शौचास जाऊ नये. हे उद्दीष्ट साकारण्यासाठी सरकारने 11 कोटी 11 लाख शौचालयांच्या बांधकामासाठी 1 लाख कोटी रुपये खर्च करण्याची योजना आखली.

ग्रामीण भागातील प्रत्येक घरात शौचालय बांधण्यासाठी प्रत्येक घराला 12000 रुपये देण्याची सरकारने योजना आखली आहे.  जेणेकरून तेथील लोकांना शौचालये बांधता येतील आणि भारत स्वच्छ करण्यात त्यांची मदत होईल.

स्वच्छ भारत अभियानाचे फायदे

सरकारने ग्रामीण भागात कचरा विल्हेवाट लावण्यासाठी कचरा व्यवस्थापन व नवीन कचरा व्यवस्थापित करण्यासाठी नवीन कचरा व्यवस्थापन तंत्र वाढविण्यावर भर दिला आहे. ज्यामुळे घाण कमी होईल आणि कचर्‍याच्या देखील उपयोग होईल.

कचर्‍याचे सेंद्रिय खत व वापर करण्यायोग्य उर्जेमध्ये रूपांतर करण्याचेही सरकारने नियोजन केले आहे.  ग्रामपंचायत, जिल्हा परिषद, पंचायत समिती यांचा यात चांगला सहभाग आहे. ग्रामीण भागात राहणाऱ्या लोकांचे जीवनमान सुधारण्याचे काम या मोहिमेद्वारे हाती घेण्यात आले आहे.

शहरी भागात स्वच्छ भारत अभियानाचे उद्दीष्ट आहे की, प्रत्येक शहरातील घनकचरा व्यवस्थापनासह ज्या ठिकाणी वैयक्तिक घरगुती शौचालयांची उपलब्धता कठीण आहे अशा रहिवासी भागात सामुदायिक शौचालय बांधण्याची योजना केली गेली आहे. त्याचप्रमाणे बसस्थानक, रेल्वे स्थानक, बाजारपेठ इत्यादी ठिकाणी सार्वजनिक शौचालये उपलब्ध करुन देण्यात आली आहेत.

शासकीय आकडेवारीबद्दल बोललो तर आतापर्यंत सुमारे 10,19,64,757 घरात शौचालये बांधली गेली आहेत.  6,03,055 खुले डिफेसमेंट मुक्त गावे झाली आहेत. 706 जिल्हे त्याच्या वर्गवारीत आले आहेत. एकत्रितपणे, 36 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेश ही मोहीम यशस्वी करीत आहेत. ‘गांधीजींचा चश्मा’ हा या मोहिमेचा लोगो (चिन्ह) आहे. भारत सरकारच्या मंत्रालयातील “जल ऊर्जा मंत्रालय” अंतर्गत ‘पेयजल व स्वच्छता विभाग’ यांना हे काम सोपविण्यात आले आहे.

स्वच्छ भारत अभियानाचे उद्देश्य

▪️स्वच्छ भारत अभियानाअंतर्गत स्वच्छतेचा प्रश्न सोडविण्यासाठी लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे.
▪️या मोहिमेद्वारे योग्य स्वच्छता वापरुन लोकांची मानसिकता बदलणे.
▪️शौचालयाच्या वापरास प्रोत्साहन देणे आणि जनजागृती करणे.
▪️शहरी व ग्रामीण गावे स्वच्छ ठेवणे.
▪️ग्रामीण भागात राहणाऱ्या लोकांचे जीवनमान सुधारण्याचे काम या मोहिमेद्वारे हाती घेण्यात आले आहे.
▪️2019 पर्यंत सर्व घरांना पाणीपुरवठा करणे, गावात पाईपलाईन बसविण्यात याव्यात जेणेकरून स्वच्छता कायम राहील.
▪️ग्रामपंचायतींच्या मदतीने सर्व घन व द्रव असलेल्या कचर्‍याचे आणि सांडपाण्याचे व्यवस्थापन वैज्ञानिक पद्धतीने सुनिश्चित करणे.
▪️रस्ते, फुटपाथ आणि वस्त्या स्वच्छ ठेवणे.
▪️स्वच्छतेच्या माध्यमातून स्वच्छतेविषयी जनजागृती करणे. ईत्यादी…

स्वच्छ भारत अभियान घोषवाक्य मराठी-Slogans On Cleanliness In Marathi

▪️स्वच्छ भारत, संपन्न भारत.
▪️स्वच्छ रहा, निरोगी रहा.
▪️स्वच्छ परिसर, सुंदर परिसर.
▪️करून परिसर स्वच्छता, करा रोगराईची सांगता.
▪️शौचालय असे जेथे, खरी प्रतिष्ठा येईल तेथे.
▪️आपण सर्व मिळून एक काम करू, शौचालयाचा वापर करू.
▪️घ्या महत्त्व स्वच्छतेचे, ध्यानी व्हा निरोगी जीवनाचे धनी.
▪️कचरा कुंडचा वापर करू, सुंदर परिसर निर्माण करू.
▪️घरोघरी स्वच्छता, आजारातून मुक्तता.
▪️स्वच्छ निर्मल जीवन, सुंदरतेचे वळण.

येथे क्लिक करून अधिक घोषवाक्य वाचू शकता. स्वच्छ भारत अभियान स्वच्छता घोषवाक्य मराठी

स्वच्छ भारत अभियान निष्कर्ष 

संपूर्ण भारत निरोगी व स्वच्छ करणे हा या अभियानाचा मुख्य हेतू आहे. कारण आपण पाहिले असेलच की आपल्या भारतातील शहरे, ग्रामीण भाग, मोहल्ला व रस्त्यावर कचरा व्यापलेला आहे.  ज्यामुळे खूप गंभीर आजार जन्माला येतात आणि लोकांचे आरोग्य बिघडते त्याबरोबर आपले संपूर्ण वातावरणही प्रदूषित होते.

या मोहिमेचा हेतू केवळ स्वच्छतेपुरता मर्यादित नाही कारण या अभियानाअंतर्गत आपल्या पर्यावरणाचीही काळजी घेतली जाते. त्यात नवीन झाडे लावणे, जंगल वाचवणे, पाणी वाचविणे यासारख्या मुख्य मुद्द्यांचा समावेश आहे.

आपल्या जीवनात स्वच्छता अंगीकारून आपण एक निरोगी देश आणि निरोगी समाज देखील निर्माण केला पाहिजे जेणेकरून तेथील नागरिक निरोगी राहतील आणि प्रत्येक ठिकाणी स्वच्छतेचा जन्म होईल.

मला आशा आहे की, मित्रांनो तुम्हाला स्वच्छ भारत अभियान मराठी निबंध | Swachh Bharat Abhiyan Nibandh (Essay) Marathi  हा मराठी निबंध आवडला असेल. तुम्हाला हा निबंध कसा वाटला याबद्दल तुमच्या प्रतिक्रिया कमेन्ट बॉक्स मध्ये नक्की कळवा आणि हा निबंध तुम्ही तुमच्या मित्रमैत्रिणींना शेअर करायला विसरू नका.

आपला अमूल्य वेळ दिल्याबद्दल धन्यवाद.  🙏🏻