भारतातील महत्त्वाच्या सरकारी योजनांची यादी 2023 List of Important Government Schemes in India 2023...

या लेखात, आम्ही 2023 मध्ये भारतात सुरू झालेल्या किंवा चालू ठेवलेल्या काही महत्त्वाच्या सरकारी List of Important Government Schemes in India 2023 योजनांची चर्चा करू. या योजनांमध्ये आरोग्य, शिक्षण, महिला आणि बालविकास, कौशल्य विकास, ग्रामीण विकास, गृहनिर्माण, शहरी विकास, अशा विविध क्षेत्रांचा समावेश आहे. जलस्रोत इ.

१.३ अब्ज लोकसंख्येसह भारत हा एक विशाल आणि वैविध्यपूर्ण देश आहे. देशासमोर सामाजिक, आर्थिक, पर्यावरणीय आणि राजकीय विकासाच्या दृष्टीने अनेक आव्हाने आणि संधी आहेत. या समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी आणि 2024 पर्यंत $5 ट्रिलियन अर्थव्यवस्था होण्याचे आपले स्वप्न साध्य करण्यासाठी, भारत सरकारने विविध योजना आणि उपक्रम सुरू केले आहेत ज्यांचे उद्दिष्ट आपल्या नागरिकांचे, विशेषतः गरीब आणि समाजातील उपेक्षित घटकांचे जीवनमान सुधारणे आहे.

सरकारी योजना महत्त्वाच्या का आहेत?

सरकारी योजना महत्त्वाच्या आहेत कारण त्या लोकांना आरोग्य सेवा, शिक्षण, कौशल्य विकास, रोजगार, गृहनिर्माण, स्वच्छता, डिजिटल कनेक्टिव्हिटी, सामाजिक सुरक्षा इत्यादी विविध फायदे आणि सेवा देतात. या योजना गरिबी, असमानता, निरक्षरता, कमी करण्यास मदत करतात. कुपोषण, रोग आणि पर्यावरणाचा ऱ्हास. ते सर्वसमावेशक वाढ, नवकल्पना, उद्योजकता आणि महिला आणि तरुणांच्या सक्षमीकरणाला प्रोत्साहन देतात.

 सरकारी योजना कोणत्या प्रकारच्या आहेत?

सरकारी योजनांचे दोन प्रकारात वर्गीकरण करता येते: केंद्र सरकारच्या योजना आणि राज्य सरकारच्या योजना. केंद्र सरकारच्या योजना म्हणजे ज्या केंद्र सरकार किंवा फेडरल सरकारद्वारे निधी दिला जातो आणि त्याची अंमलबजावणी केली जाते. राज्य सरकारच्या योजना म्हणजे ज्या राज्य किंवा प्रांतीय सरकारांकडून निधी दिला जातो आणि त्याची अंमलबजावणी केली जाते. काही योजनांना केंद्र आणि राज्य सरकार दोन्ही संयुक्तपणे निधी पुरवतात आणि राबवतात.

 प्रधान मंत्री स्वास्थ्य सुरक्षा निधी

प्रधानमंत्री स्वास्थ्य सुरक्षा निधी (PMSSN) हा एक नॉन-लॅप्सबल फंड आहे जो 2021 मध्ये आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाच्या अंतर्गत आरोग्य-संबंधित योजनांसाठी पुरेसा निधी सुनिश्चित करण्यासाठी तयार करण्यात आला होता. आयकर भरणाऱ्यांवर लावल्या जाणाऱ्या आरोग्य आणि शिक्षण उपकरातून मिळालेल्या रकमेतून हा निधी उभारला जातो. आयुष्मान भारत प्रधान मंत्री जन आरोग्य योजना (AB-PMJAY), राष्ट्रीय आरोग्य अभियान (NHM), प्रधानमंत्री स्वास्थ्य सुरक्षा योजना (PMSSY), आपत्कालीन प्रतिसाद आणि आरोग्य प्रणाली तयारी पॅकेज (ERHSP) यांसारख्या प्रमुख आरोग्य कार्यक्रमांसाठी हा निधी वापरला जातो. , इ.

List of Important Government Schemes in India 2023

 Ayushman Bharat Pradhan Mantri Jan Aarogya Yojana

आयुष्मान भारत प्रधान मंत्री जन आरोग्य योजना (AB-PMJAY) ही एक प्रमुख आरोग्य विमा योजना आहे जी 2018 मध्ये संपूर्ण भारतातील 10 कोटी गरीब आणि असुरक्षित कुटुंबांना (सुमारे 50 कोटी लाभार्थी) मोफत दुय्यम आणि तृतीय श्रेणी आरोग्य सेवा प्रदान करण्यासाठी सुरू करण्यात आली होती. या योजनेत 24 वैशिष्ट्यांमधील 1,500 पेक्षा जास्त वैद्यकीय पॅकेजेससाठी प्रति कुटुंब रू. 5 लाखांपर्यंत रूग्णालयात भरतीचा खर्च समाविष्ट आहे. ही योजना देशभरातील सार्वजनिक आणि खाजगी रुग्णालयांच्या एका नेटवर्कद्वारे लागू केली जाते.

राष्ट्रीय डिजिटल आरोग्य अभियान

नॅशनल डिजिटल हेल्थ मिशन (NDHM) हा एक डिजिटल आरोग्य उपक्रम आहे जो 2020 मध्ये राष्ट्रीय डिजिटल आरोग्य परिसंस्था तयार करण्यासाठी सुरू करण्यात आला होता ज्यामुळे सार्वत्रिक आरोग्य कव्हरेज, प्रवेशयोग्यता, परवडणारीता आणि आरोग्य सेवांची गुणवत्ता सक्षम होईल. NDHM चे उद्दिष्ट आहे की प्रत्येक नागरिकाला एक अद्वितीय हेल्थ आयडी प्रदान करणे, एक वैयक्तिक आरोग्य रेकॉर्ड ज्यामध्ये प्रवेश केला जाऊ शकतो आणि डिजिटलपणे सामायिक केला जाऊ शकतो, एक आरोग्य सुविधा नोंदणी जी देशातील सर्व आरोग्य सेवा प्रदाते आणि सुविधांची यादी करेल, एक आरोग्य व्यावसायिक नोंदणी जी यादी करेल. देशातील सर्व पात्र आणि नोंदणीकृत आरोग्य सेवा व्यावसायिक आणि एक डिजिटल प्लॅटफॉर्म जे टेलिमेडिसिन, ई-फार्मसी आणि ई-निदान सक्षम करेल.

 स्टार्स प्रकल्प

STARS प्रकल्प हा एक शैक्षणिक सुधारणा प्रकल्प आहे जो 2020 मध्ये जागतिक बँकेच्या पाठिंब्याने सुरू करण्यात आला होता. हिमाचल प्रदेश, राजस्थान, महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, केरळ आणि ओडिशा या सहा राज्यांमध्ये शालेय शिक्षणाची गुणवत्ता आणि प्रशासन सुधारण्याचे या प्रकल्पाचे उद्दिष्ट आहे. हा प्रकल्प शिक्षण मूल्यमापन प्रणाली बळकट करणे, शिक्षकांचा विकास आणि कार्यप्रदर्शन सुधारणे, शालेय पायाभूत सुविधा आणि संसाधने सुधारणे, शालेय स्वायत्तता आणि उत्तरदायित्वाला चालना देणे आणि नावीन्य आणि समावेशनाला चालना देणे यावर लक्ष केंद्रित करतो.

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना (PMMVY) ही एक मातृत्व लाभ योजना आहे जी 2017 मध्ये गर्भवती आणि स्तनपान देणाऱ्या महिलांना त्यांच्या पहिल्या जिवंत मुलासाठी रोख प्रोत्साहन देण्यासाठी सुरू करण्यात आली होती. गर्भधारणेदरम्यान आणि बाळंतपणात महिला आणि बालकांच्या वेतनाच्या तोट्याची भरपाई करून त्यांचे आरोग्य आणि पोषण स्थिती सुधारणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे. ही योजना गर्भधारणेची नोंदणी, संस्थात्मक प्रसूती आणि मुलाचे लसीकरण यासारख्या काही अटी पूर्ण केल्यावर तीन हप्त्यांमध्ये एकूण 5,000 रुपये प्रदान करते.

 प्रधानमंत्री कौशल विकास योजना

प्रधानमंत्री कौशल विकास योजना (PMKVY) ही एक कौशल्य विकास योजना आहे जी 2015 मध्ये तरुणांना विविध उद्योग-संबंधित कौशल्यांमध्ये अल्पकालीन प्रशिक्षण आणि प्रमाणपत्र प्रदान करण्यासाठी सुरू करण्यात आली होती. या योजनेचे उद्दिष्ट कामगारांची रोजगारक्षमता आणि उत्पादकता वाढवणे आणि त्यांना उद्योगातील मानके आणि आवश्यकतांशी जुळवून घेणे आहे. या योजनेत शहरी आणि ग्रामीण भागात 40 पेक्षा जास्त क्षेत्रे आणि 600 नोकऱ्यांचा समावेश आहे.

युनिक लँड पार्सल आयडेंटिफिकेशन नंबर (ULPIN) योजना

युनिक लँड पार्सल आयडेंटिफिकेशन नंबर (ULPIN) योजना ही जमीन सुधारणा योजना आहे जी 2021 मध्ये देशातील प्रत्येक जमिनीच्या पार्सलला एक अद्वितीय 14-अंकी अल्फान्यूमेरिक कोड नियुक्त करण्यासाठी सुरू करण्यात आली होती. या योजनेचा उद्देश एक राष्ट्रीय जमीन डेटाबेस तयार करणे आहे जो पारदर्शक आणि कार्यक्षम जमीन प्रशासन, विवाद निराकरण, कर आकारणी, नियोजन आणि विकास सक्षम करेल. ही योजना आधार, बँक खाती, मालमत्ता कर रेकॉर्ड इत्यादीसारख्या इतर डेटाबेससह जमिनीच्या नोंदींचे एकत्रीकरण देखील सुलभ करेल.

जागतिक गृहनिर्माण तंत्रज्ञान आव्हान

ग्लोबल हाऊसिंग टेक्नॉलॉजी चॅलेंज (GHTC) हे एक गृहनिर्माण नवकल्पना आव्हान आहे जे परवडणाऱ्या आणि टिकाऊ घरांसाठी पर्यायी तंत्रज्ञान ओळखण्यासाठी आणि प्रोत्साहन देण्यासाठी 2019 मध्ये सुरू करण्यात आले होते. नवीन बांधकाम पद्धती, साहित्य, डिझाईन्स आणि प्रक्रियांचा वापर करण्यास प्रोत्साहन देऊन शहरी भागातील घरांची कमतरता दूर करणे हे या आव्हानाचे उद्दिष्ट आहे जे खर्च, वेळ आणि पर्यावरणीय प्रभाव कमी करू शकतात. आव्हानामध्ये तीन घटकांचा समावेश आहे: i) जगभरातून सिद्ध तंत्रज्ञान ओळखणे; ii) या तंत्रज्ञानाचा वापर करून प्रात्यक्षिक प्रकल्प आयोजित करणे; iii) शिकण्यासाठी आणि प्रतिकृती तयार करण्यासाठी लाईव्ह प्रयोगशाळा म्हणून दीपगृह प्रकल्प स्थापित करणे.

Rashtriya Swachhta Kendra

राष्ट्रीय स्वच्छता केंद्र (RSK) हे एक अत्याधुनिक परस्परसंवादी संग्रहालय आहे ज्याचे उद्घाटन 2020 मध्ये स्वच्छ भारत मिशन (SBM) अंतर्गत भारताच्या स्वच्छता चळवळीचा प्रवास प्रदर्शित करण्यासाठी करण्यात आले होते. आरएसके राज घाट, नवी दिल्ली येथे स्थित आहे, जिथे महात्मा गांधींची समाधी आहे. विविध प्रदर्शन, प्रदर्शन, खेळ, प्रश्नमंजुषा इत्यादीद्वारे अभ्यागतांना स्वच्छता आणि स्वच्छतेचे महत्त्व शिक्षित करणे आणि प्रेरित करणे हे RSK चे उद्दिष्ट आहे. RSK विविध भागधारकांसह कार्यशाळा, चर्चासत्रे, व्याख्याने इत्यादी नियमित कार्यक्रमांचे आयोजन देखील करते. स्वच्छतेच्या सर्वोत्तम पद्धती.

भव्य ICT आव्हान

ग्रँड आयसीटी चॅलेंज हे तंत्रज्ञान नावीन्यपूर्ण आव्हान आहे जे 2020 मध्ये जलशक्ती मंत्रालयाने MEITY आणि NITI आयोग यांच्या सहकार्याने सुरू केले होते. ग्रामीण भागात पाणी व्यवस्थापनासाठी ICT-आधारित उपाय विकसित करणे हे या आव्हानाचे उद्दिष्ट आहे. हे आव्हान चार विषयांवर केंद्रित आहे: i) पाण्याचे प्रमाण आणि गुणवत्तेचे निरीक्षण आणि मूल्यांकन; ii) जलस्रोत आणि पायाभूत सुविधांचे मॅपिंग; iii) पाणीपुरवठा व्यवस्थापन; iv) जलसंधारण आणि पुनर्वापर. हे आव्हान स्टार्टअप्स, विद्यार्थी, संशोधक, स्वयंसेवी संस्था इत्यादींकडून सहभागी होण्यासाठी आमंत्रित करते जे पाणी आव्हाने सोडवण्यासाठी त्यांच्या नाविन्यपूर्ण कल्पना आणि प्रोटोटाइप सादर करू शकतात.

निष्कर्ष

या काही महत्त्वाच्या सरकारी योजना आहेत ज्या 2023 मध्ये भारतात सुरू केल्या गेल्या किंवा चालू ठेवल्या गेल्या. या योजना आरोग्य, शिक्षण, महिला सक्षमीकरण, अशा विविध क्षेत्रात आपल्या नागरिकांना चांगल्या संधी आणि परिणाम प्रदान करण्यासाठी भारत सरकारची दृष्टी आणि वचनबद्धता दर्शवतात. कौशल्य विकास, ग्रामीण विकास, शहरी विकास, जलसंपत्ती इ. या योजना देशासमोरील जटिल आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी तंत्रज्ञान आणि नावीन्यपूर्णतेचा वापर देखील दर्शवतात.