श्री अन्न योजना | Shree Anna Yojana: काय आहे श्री अन्न योजना? फायदे, उद्दिष्ट, पात्रता, कागदपत्रे आणि अर्ज प्रक्रिया

श्री अन्न योजना माहिती मराठी: उद्दिष्ट

केंद्र सरकारची श्री अन्न योजना सुरू करण्यामागचा मुख्य उद्देश म्हणजे देशातील शेतकऱ्यांना मिलेट्स धान्य पिकवण्यासाठी प्रोत्साहन देणे जेणेकरून लोकांना अन्नामध्ये मिलेट्स धान्य वापरण्यास प्रोत्साहित केले जाईल. याशिवाय देशात मिलेट्स धान्याचा तुटवडा नसावा आणि मिलेट्स धान्याचे अधिक उत्पादन घेऊन शेतकरी चांगला नफा कमवू शकतात. त्यामुळे देशात मिलेट्स धान्याचे उत्पादन वाढविण्यासाठी श्री अन्न योजना सुरू करण्यात आली आहे.

देशात मिलेट्स धान्याच्या उत्पादनाला चालना देण्यासाठी श्री अन्न योजना माहिती मराठी सुरू करण्याचे सांगण्यात आले. या योजनेंतर्गत मिलेट्स धान्याचे उत्पादन वाढविण्यात येणार आहे. देशाला श्रीअन्नाचे जागतिक केंद्र बनविण्याच्या तयारीत सरकार आहे. यासाठी हैदराबादच्या इंडियन मिलेट रिसर्च इन्स्टिट्यूटला उत्कृष्टतेचे केंद्र बनवण्याची तयारी सुरू आहे. श्रीअन्नाचं वैशिष्ट्य म्हणजे इथल्या पिकांना अत्यल्प पाणी लागतं. भारत हा मिलेट्सचा सर्वात मोठा उत्पादक आणि निर्यात करणारा देश असल्याचे अर्थमंत्र्यांनी सांगितले होते. भारताच्या प्रस्तावानंतर, 2023 हे वर्ष संयुक्त राष्ट्राने ‘मिलेटचे आंतरराष्ट्रीय वर्ष’ म्हणून घोषित केले आहे. बाजरीच्या झाडाला त्याच्या संपूर्ण आयुष्यात फक्त 350 मिमी पाणी लागते. याशिवाय मिलेट्स धान्याचे पीक कोणत्याही कारणाने खराब झाल्यास जनावरांच्या चाऱ्यासाठी उपयुक्त ठरते.

राजीव गांधी विद्यार्थी अपघात सानुग्रह अनुदान योजना 

श्री अन्न काय आहे?

बाजरी, कुट्टू, सामा, चीना, रागी, ओट्स, कुटकी, ज्वारी इत्यादी सर्व धान्यांचा मिलेट्सधान्यांमध्ये समावेश करण्यात आला आहे. या मिलेट्स धान्याला श्री अन्न म्हणतात. मिलेट्सधान्य इत्यादींचा वापर भारतात कमी होत असून गहू व तांदूळ यांचा वापर वाढला आहे. यामध्ये महत्वपूर्ण असे की श्री अन्न  हिवाळ्याच्‍या मोसमात जास्त प्रमाणात सेवन केले जाते. हे खायला स्वादिष्ट आणि पौष्टिक आहेत, जे एक अतिशय चवदार सुपरफूड आहे. श्री अन्न योजनेच्या माध्यमातून देशातील लहान शेतकऱ्यांना मोठा लाभ मिळणार असून, यासोबतच श्री अन्न योजनेच्या माध्यमातून बाजरीला नवी ओळख मिळणार आहे.

श्री अन्नामध्ये कोणते धान्य येते?

श्रीअन्न अंतर्गत प्रामुख्याने ज्वारी, बाजरी, नाचणी, सवा, कंगणी, चिना, कोडो, कुटकी आणि कुट्टू इत्यादी धान्यांचा समावेश होतो. या धान्यांमध्ये भरपूर पोषक तत्व असतात. भारताच्या प्रस्तावावर संयुक्त राष्ट्रांनी 2023 हे वर्ष आंतरराष्ट्रीय मिलेट्स वर्ष म्हणून घोषित केले आहे. म्हणूनच त्यांचे उत्पादन आणि वापराला प्रोत्साहन देण्यासाठी सरकार विशेष काम करत आहे. अलीकडेच, कृषी मंत्रालयाने मिलेट्स फूड फेस्टिव्हलचेही आयोजन केले होते, ज्यामध्ये अनेक मंत्री आणि खासदार सहभागी झाले होते.

           पीएम मोदी ट्रान्सपरंट टॅक्सेशन योजना   

श्रीअन्न चर्चेत का?

हवामान लवचिक: प्रथम, ही धान्ये हवामान सहनशील आहेत आणि जलद हवामान बदलामुळे सहज प्रभावित होत नाहीत. याशिवाय या धान्यांचा उत्पादनखर्चही कमी आहे आणि त्यांचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे पोषक तत्वांनी समृद्ध असलेले हे धान्य कमी सुपीक आणि नापीक जमिनीतही चांगले उत्पादन देतात. सोप्या शब्दात सांगायचे झाले तर ही धान्ये म्हणजे कमी खर्चात आणि कमी श्रमात चांगले पीक घेणारे शेतकऱ्याचे मित्र.

कुपोषणाचे शत्रू: आज भूक आणि कुपोषण ही केवळ भारताचीच नाही तर संपूर्ण जगाची समस्या बनत आहे. अशा परिस्थितीत कुपोषण रोखण्याचा एकमेव उपाय म्हणून या धान्यांकडे पाहिले जात आहे. या मध्ये महत्वाचे असे की हे धान्य प्रोटीन, आहारातील फायबर, कॅल्शियम, लोह, मॅंगनीज, फॉस्फरस, पोटॅशियम आणि व्हिटॅमिन बी कॉम्प्लेक्स सारख्या पोषक तत्वांचा खजिना आहे. प्रचंड लोकसंख्या असलेल्या भारतासारख्या देशांसाठी हे धान्य वरदानापेक्षा कमी नाही. या धान्यांचा रोजच्या आहारात समावेश करून कुपोषणाच्या समस्येवर मात करता येते.

रोगांपासून दूर ठेवते: मिलेट्स ग्लूटेन-मुक्त आणि ग्लायसेमिक इंडेक्स कमी आहे, तसेच प्रथिने, फायबर आणि विविध पोषक तत्वांनी भरपूर आहे, ज्यामुळे ते मधुमेह, कर्करोग आणि उच्च रक्तदाब यांसारख्या आजारांपासून संरक्षण करतात. याशिवाय कोलेस्ट्रॉल कमी करण्यासाठी आणि लठ्ठपणा कमी करण्यासाठी मिलेट्स खूप उपयुक्त आहे.

            शबरी घरकुल योजना 

श्री अन्न योजनेतून शेतकऱ्यांना कसे आणि कोणते प्रोत्साहन मिळेल?

देशात मिलेट्स धान्याचे उत्पादन वाढविण्यासाठी केंद्र सरकारने श्री अन्न योजना माहिती मराठी सुरू केली आहे. या योजनेंतर्गत सरकार शेतकऱ्यांना मिलेट्स धान्य उत्पादनासाठी आर्थिक सहाय्य आणि कृषी संबंधित सहाय्य प्रदान करेल. त्यामुळे श्री अन्न योजनेच्या माध्यमातून भारत जगाचा जागतिक नेता म्हणून उदयास येईल. मात्र मिलेट्स धान्य उत्पादनासाठी शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत म्हणून किती रक्कम दिली जाणार आहे. याबाबत अद्याप कोणतीही पुष्टी झालेली नाही.

इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ मार्केट रिसर्चला श्रीअन्न संशोधन करण्यासाठी हैदराबादमधील उत्कृष्ट केंद्र बनवले जाईल. श्रीअन्नाचे वैशिष्टय़ म्हणजे शेतकर्‍यांना उत्पादनासाठी कमी खर्च आणि कमी पाणी लागते. आणि या सोबतच शेतकर्‍यांना मोबदल्यात भरभक्कम परताव्याचा लाभ मिळतो. म्हणूनच श्रीअन्नाचे उत्पादन वाढवून शेतकरी आपले उत्पन्न दुप्पट करू शकतात.

              राष्ट्रीय ग्रामीण स्वास्थ्य मिशन 

श्री अन्न योजनेचा लाभ

• श्री अन्न योजना सुरू करण्याची घोषणा भारताच्या अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी केली आहे.
• या योजनेद्वारे शेतकऱ्यांना मिलेट्स धान्य पिकवण्यासाठी प्रोत्साहन दिले जाईल.
• मिलेट्सधान्य पिकवण्यासाठी केंद्र सरकारकडून श्री अन्न योजनेंतर्गत शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत देखील दिली जाऊ शकते.
• देशातील शेतकऱ्यांना मिलेट्स धान्य उत्पादनासाठी कृषी सुविधांचा लाभ दिला जाईल.
• श्री अन्न योजना 2023 शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवेल.
• जर अधिकाधिक लोकांनी मिलेट्स धान्याचा वापर केला तर बाजारात मिलेट्स धान्याला मागणी वाढेल.
• शेतकऱ्यांसोबतच सर्वसामान्य लोकांनाही या योजनेचा लाभ मिळणार आहे. कारण मिलेट्स धान्य खाल्ल्याने तुम्हाला सर्वात जास्त पोषक तत्वे मिळतील.

               जननी शिशु सुरक्षा कार्यक्रम 

भारत श्री अन्नाला कसे लोकप्रिय करत आहे?

• मिलेट्सधान्यांचे फायदे जगाला सांगण्यात आणि समजावून सांगण्यात भारत महत्त्वाची भूमिका बजावत आहे.
• भारत हे मिलेट्स धान्याचे जागतिक केंद्र बनले पाहिजे अशी केंद्र सरकारची इच्छा आहे. आंतरराष्ट्रीय मिलेट्स वर्ष 2023 ला ‘लोक चळवळ’ मध्ये रूपांतरित करावे अशी त्यांची इच्छा आहे.
• भारत हा श्री अन्नांचा सर्वात मोठा उत्पादक आणि दुसरा सर्वात मोठा निर्यातदार आहे. सध्या आपल्या देशातून बहुतांश बाजरी, नाचणी, कणेरी, ज्वारी आणि कुट्टूची निर्यात केली जाते. आपण हे यूएसए, यूएई, यूके, नेपाळ, सौदी अरेबिया, येमेन, लिबिया, ट्युनिशिया, ओमान आणि इजिप्तला पुरवतो.
• मिरॅकल मिलेट्सचे विसरलेले वैभव पुन्हा जिवंत करण्याचे प्रयत्न आंतरराष्ट्रीय मिलट्स वर्ष (IYM) – 2023 द्वारे केले जात आहेत.
• श्री अन्नाला लोकप्रिय करण्यासाठी केंद्र सरकार सातत्याने प्रयत्न करत आहे. फूड फेस्टिव्हल असो किंवा कॉन्क्लेव्ह असो, परदेशी लोकांना आकर्षित करण्यासाठी आणि श्री अन्नापासून बनवलेल्या उत्पादनांच्या निर्यातीला प्रोत्साहन देण्यासाठी प्रयत्न केले जातात.
• खासदारांचे स्नेहभोजन असो किंवा दिल्लीतील G20 बैठक असो, श्री अन्नाचे जेवण ठळकपणे दिले जात आहे.

            ड्रायव्हिंग लायसन्स ऑनलाईन अप्लाय 

श्री अन्न योजनेसाठी पात्रता आणि आवश्यक कागदपत्रे

श्री अन्न योजनेचा लाभ मिळण्यासाठी अद्याप पात्रता सरकारने निश्चित केलेली नाही, तसेच कागदपत्रांशी संबंधित कोणतीही माहिती सार्वजनिक केलेली नाही. पात्रता आणि आवश्यक कागदपत्रांशी संबंधित कोणतीही माहिती सरकारकडून लगेचच सार्वजनिक केली जाईल. त्यानंतर  आम्ही तुम्हाला या लेखाद्वारे माहिती देणार आहोत.

निष्कर्ष / Conclusion

अलीकडेच अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी 2023-24 या आर्थिक वर्षासाठी त्यांचा 5वा पूर्ण अर्थसंकल्प सादर केला. या अर्थसंकल्पात त्यांनी मिलेट्स धान्य उत्पादनाला चालना देण्यासाठी श्री अन्न योजना माहिती मराठी सुरू करण्याबाबत चर्चा केली आहे. महत्वपूर्ण असे की, अर्थमंत्र्यांनी मिलेट्स धान्यांसाठी ‘श्री अन्न’ हे संबोधन वापरले आहे. अर्थमंत्री आपल्या अर्थसंकल्पीय भाषणात म्हणाल्या, “भारत हे मिलेट्सचे केंद्र आहे. भारतातील उत्पादन वाढवून देशाला मिलेट्सचे जागतिक केंद्र बनवले जाईल. याशिवाय मिलेट्स उत्पादन क्षेत्रात संशोधन कार्य वाढवण्यासाठी देशात मिलेट्स संशोधन केंद्रही स्थापन करण्यात येणार आहे.

Shree Anna Yojana FAQ 

Q. श्री अन्न योजना काय आहे?/ What Is Shree Anna Yojana? 

श्री अन्न योजना माहिती मराठी ही केंद्र सरकारने सुरू केलेली महत्त्वाकांक्षी व लोकप्रिय योजना आहे. या योजनेअंतर्गत देशातील शेतकऱ्यांना मिलेट्सधान्य उत्पादनासाठी सरकारकडून आर्थिक मदत दिली जाणार आहे. जेणेकरून देशात मिलेट्सधान्य उत्पादनात वाढ करता येईल. जेणेकरून शेतकरी बांधवांना मिलेट्स धान्य विकून चांगला नफा मिळू शकेल.त्यामुळे त्यांचे उत्पन्न वाढण्यास मदत होईल. या सर्व बाबी लक्षात घेऊन शासनाने ही योजना सुरू केली आहे.

Q. श्री अन्नाला सुपर फूड का म्हणतात?

• श्री अन्नामध्ये भरपूर पौष्टिक घटक असल्यामुळे श्री अन्नाला सुपर फूड म्हटले जाते.
• यासोबतच या धान्यांमध्ये बीटा-कॅरोटीन, नियासिन, व्हिटॅमिन-बी6, फॉलिक अॅसिड, पोटॅशियम, मॅग्नेशियम, झिंक इत्यादी भरपूर प्रमाणात असतात. त्यात फायबर असते, जे पाचन सुधारते.
• अशा स्थितीत ते खाणाऱ्या व्यक्तीला बद्धकोष्ठतेचा त्रास होत नाही.
• त्यांच्या सेवनाने हाडे मजबूत होतात.
• मधुमेह आणि हृदयरोगींसाठीही श्रीअन्न सर्वोत्तम मानला जाते. या सर्व कारणांमुळे श्रीअन्नाला सुपरफूड असेही म्हणतात.

Q. श्री अन्नामध्ये काय समाविष्ट आहे?

• ज्वारी: ही ग्लुटेन मुक्त आणि प्रथिनांचा चांगला स्रोत आहे. मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी हे एक परिपूर्ण अन्न आहे.
• बाजरी: यामध्ये व्हिटॅमिन बी6, फॉलिक अॅसिड असते. त्यामुळे अशक्तपणा दूर होतो.
• रागी: हे नैसर्गिक कॅल्शियमचे स्त्रोत आहे. वाढत्या मुलांची आणि वृद्धांची हाडे मजबूत होण्यास मदत होते.
• सावा किंवा साम: भरपूर फायबर आणि लोह. आम्लपित्त, बद्धकोष्ठता आणि अशक्तपणा दूर करते.
• कांगणी: हे डिटॉक्सिफिकेशनमध्ये मदत करते. बीपी आणि बेड कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित करते.
• कोडो: यामध्ये फायबर देखील भरपूर असते. गलगंड, गुळ आणि मूळव्याध या आजारांवर फायदेशीर.
• कुटकी: हे अँटीऑक्सिडंट्सचा चांगला स्रोत आहे. यामध्ये असलेले मॅग्नेशियम निरोगी हृदय आणि कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित करते.
• कुट्टू: दम्याच्या रुग्णांसाठी हे फायदेशीर आहे. यामध्ये असलेले अमीनो अॅसिड केस गळती थांबवते.

Q. श्री अन्न योजना कोणी सुरू केली?

2023 च्या अर्थसंकल्पात अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी श्री अन्न योजना सुरू केली होती.