स्वाती पोर्टल माहिती मराठी | SWATI Portal Launched: STEM क्षेत्रात मुलींना पाठिंबा देण्यासाठी सरकारने SWATI पोर्टल सुरू केले

स्वाती पोर्टल बद्दल माहिती 

• विज्ञानातील लैंगिक तफावतीची आव्हाने दूर करण्यासाठी आणि धोरण तयार करण्यात मदत करण्यासाठी STEM मधील भारतीय महिलांवर एकच ऑनलाइन पोर्टल आहे.
• स्वाती पोर्टलचा अर्थ ‘स्त्रियांसाठी विज्ञान – एक तंत्रज्ञान आणि नवोपक्रम’ आहे.
• महिलांना विज्ञानाच्या विविध क्षेत्रात (STEM) प्रोत्साहन देण्याच्या उद्देशाने स्वाती पोर्टल सुरू करण्यात आले.
• विज्ञानाच्या क्षेत्रात लिंग गुणोत्तर सुधारणे हे त्याचे प्राथमिक उद्दिष्ट आहे.

• स्वाती पोर्टल हा एक परस्परसंवादी डेटाबेस आहे आणि भारतातील अशा प्रकारचा पहिला आहे. स्वाती पोर्टल नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ प्लांट जीनोम रिसर्च (NIPGR) ने विकसित केले आहे.
• NIPGR नुसार, हे गतिमानपणे विकसित होत असलेले पोर्टल आहे. देशातील सर्व महिला शास्त्रज्ञांचा डेटा एका बटणाच्या क्लिकवर उपलब्ध करून देण्याचा त्याचा प्रयत्न आहे.
• विज्ञानातील महिलांचे महत्त्व तसेच उदयोन्मुख संधी आणि विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या प्रयत्नांमध्ये महिलांचा समावेश यावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी या कार्यक्रमाचे आयोजन करण्यात आले होते.

स्वाती पोर्टलची वैशिष्ट्ये काय आहेत?

स्वाती पोर्टलची विविध वैशिष्ट्ये आहेत, त्यापैकी काही खाली दिली आहेत.

• स्वाती पोर्टलमध्ये, ट्रॅकर्सचा वापर करून तात्काळ वापरकर्ता आणि खाते अद्यतने डेटा-चालित धोरण विचारांना अनुमती देतात.
• प्रोफाइल तयार करण्यासाठी आणि स्वाती पोर्टलमध्ये उपलब्ध प्लॅटफॉर्मवर नेव्हिगेट करण्यासाठी हिंदी आणि इंग्रजी भाषा इंटरफेस.
• स्वाती पोर्टलमध्ये, अनेक गोपनीयता सेटिंग्ज वापरकर्त्यांना माहितीची दृश्यमानता व्यवस्थापित करू देतात.
• स्वाती पोर्टलमध्ये संशोधकांपासून प्रशासकापर्यंत पदानुक्रमाच्या सर्व स्तरांवरील महिला शिक्षणतज्ञ, शास्त्रज्ञ आणि विद्यार्थ्यांची स्व-नोंदणी खाती आहेत.
• स्वाती पोर्टल स्पेशलायझेशन, क्रेडेन्शियल्स, प्रकाशने, संशोधन सारांश, सन्मान इत्यादी क्षेत्रांच्या नोंदी ठेवते.

स्वाती पोर्टलचा काय फायदा होणार?

• स्वाती पोर्टल “स्त्रियांसाठी विज्ञान आणि विज्ञानातील महिला” या महत्त्वावर तसेच विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या प्रयत्नांमध्ये महिलांच्या समावेशकतेवर लक्ष केंद्रित करेल.
• यामध्ये प्रामुख्याने अनेक स्तरातील महिला अभ्यासकांचा समावेश असण्याची शक्यता आहे
• तरुण महिला वैज्ञानिक,
• संशोधक,
• विविध संस्था,
• विद्यापीठे,
• पीजी महाविद्यालयातील विद्यार्थी तसेच देशभरातील उद्योग,
• टेक्नोक्रॅट्स आणि स्टार्ट-अप्सचा समावेश केला जाऊ शकतो.
• ज्ञानाचा प्रसार, मूलभूत विज्ञानातील नवीन प्रगती आणि आत्मनिर्भर भारताचा पाया मजबूत करण्यासाठी हे फायदेशीर ठरेल.
• या पोर्टलच्या विविध विभागांमध्ये पुरस्कार विजेते आणि संचालक, सचिव, अकादमीचे अध्यक्ष, भारतीय विद्यापीठे इत्यादींचा तपशील दिला जाईल.

स्त्रियांशी संबंधित सध्याची वैज्ञानिक परिस्थिती

• महिला सशक्तीकरण म्हणजे निर्णय घेण्यामध्ये त्यांची भूमिका वाढवणे ज्यामुळे महिलांच्या जीवनावर परिणाम होतो.
• विशेषतः विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात अधिकाधिक महिलांना शिक्षित करणे महत्त्वाचे आहे. वैज्ञानिक शिक्षणामुळे केवळ जागरूकता वाढत नाही तर योग्य आणि अयोग्य ठरवण्याची क्षमता असलेली मानसिकताही विकसित होते.
• विज्ञान आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रातील महिलांना प्रशिक्षण दिल्याने त्यांच्यासमोरील समस्या सोडवल्या जातात आणि त्यांचा सर्वांगीण विकास होतो.
• महिला शास्त्रज्ञ इतर महिलांना अनेक वैज्ञानिक आणि सामाजिक प्रश्नांची जाणीव करून देऊन संधी देऊ शकतात. त्यामुळे विज्ञान क्षेत्रातील लिंगभेद कमी होऊ शकतो.

द वर्ल्ड अॅकॅडमी ऑफ सायन्सेस (TWAS) चे अध्यक्ष स्वाती पोर्टलबद्दल काय सांगतात?

• प्राध्यापक. अजय कुमार सूद, इंडियन नॅशनल सायन्स अकादमीचे (INSA) सरकारचे प्रमुख वैज्ञानिक सल्लागार यांनी पोर्टल सादर केले. “आम्हाला अजूनही एकविसाव्या शतकातही, जीवनाच्या सर्व क्षेत्रात स्त्री-पुरुषांना समान संधी मिळवून देण्यासाठी काम करायचे आहे. 
• सर्व पार्श्वभूमीतील महिला आणि मुलींना उच्च शिक्षणाची समान संधी असली पाहिजे कारण ती एक शक्तिशाली समानता आहे, प्रो. क्वारैशा अब्दुल करीम यांच्या मते, वर्ल्ड अॅकॅडमी ऑफ सायन्सेस (TWAS).
• या पोर्टलचा उद्देश “स्त्रियांसाठी विज्ञान आणि विज्ञानातील महिला” चे महत्त्व तसेच S&T व्यवसायांमध्ये महिलांच्या प्रतिनिधित्वासाठी नवीन शक्यता आणि प्रगती ठळक करणे हा होता.

नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ प्लांट जीनोम रिसर्च (NIPGR) बद्दल माहिती 

• NIPGR ही भारत सरकारच्या बायोटेक्नॉलॉजी विभागाच्या सहाय्याने एक स्वायत्त संस्था आहे.
• NIPGR ची स्थापना 1998 साली झाली.

एनआयपीजीआर वनस्पती जीवशास्त्राच्या अत्याधुनिक क्षेत्रात योगदान देण्यास तयार आहे ज्यात प्रामुख्याने:

• Computational biology
• Genome analysis and molecular mapping
• Molecular mechanisms of abiotic stress responses
• Nutritional genomics
• Plant evolution and architecture
• Plant immunity
• Molecular breeding
• Transgenic for crop improvement.

स्वाती पोर्टलचे उद्दिष्ट/Objective of Swati Portal

SWATI पोर्टलचे उद्दिष्ट हे सर्व करिअरच्या टप्प्यांवर आणि विषयाच्या क्षेत्रांमध्ये शैक्षणिक आणि उद्योग या दोन्ही क्षेत्रांमध्ये विज्ञानातील महिलांचे सर्वसमावेशकपणे प्रतिनिधित्व करणे आहे. भारतातील समावेशन, विविधता आणि समानता यावर दीर्घकालीन संशोधन करणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. आयकॉन्स, फॅकल्टी, रिसर्च फेलो, विद्यार्थी, WiS उद्योजक आणि पर्यायी व्यवसायातील STEMM कामगार यांसारखे विभाग सर्व प्लॅटफॉर्ममध्ये समाविष्ट आहेत. महिलांना शैक्षणिक आणि व्यवसायात करिअर करण्यासाठी प्रेरित करणे हे या व्यासपीठाचे उद्दिष्ट आहे.

• SWATI पोर्टलचे उद्दिष्ट प्रत्येक भारतीय स्त्रीला करिअरच्या सर्व टप्प्यांवर आणि विषयांमध्ये, शैक्षणिक आणि उद्योग क्षेत्रामध्ये विज्ञानात समाविष्ट करणे आहे.
• त्याच्या वैशिष्ट्यांमध्ये आयकॉन्स, फॅकल्टी मेंबर्स, रिसर्च फेलो, विद्यार्थी, उद्योजक आणि पर्यायी करिअरमधील व्यावसायिक अशा विविध श्रेणींचा समावेश असलेला परस्परसंवादी डेटाबेस समाविष्ट आहे. सध्या, पोर्टल डायनॅमिक वाढीच्या योजनांसह 3000 ‘WiS डेटा कार्ड्स’ होस्ट करते.

स्वाती पोर्टलचे फायदे

सामाजिक प्रगतीमध्ये महिलांच्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेची ओळख करून ही योजना निर्णय प्रक्रियेत, विशेषतः STEM व्यवसायांमध्ये त्यांचा सहभाग वाढवून महिलांना सक्षम बनवते. विज्ञान शिक्षण महिलांना त्यांच्या सभोवतालच्या परिस्थितीबद्दल अधिक जागरूक होण्यास आणि त्यांची सामाजिक आर्थिक स्थिती सुधारण्यास मदत करू शकते यावर भर दिला जातो. विज्ञान आणि तंत्रज्ञानातील लिंग अंतर कमी करण्याचे अनेक फायदे आहेत, त्यापैकी एक म्हणजे समानतेचा प्रभाव फक्त महिलांवरच नाही तर प्रत्येकावर होतो हे लक्षात घेणे. प्लॅटफॉर्म उद्दिष्ट महिलांना शैक्षणिक आणि व्यवसाय या दोन्ही क्षेत्रात विज्ञान क्षेत्रात करिअर करण्यासाठी प्रेरित करणे आहे.

स्वाती पोर्टल अंतर्गत भारतातील महिला पायोनियर्स पहा

• आता होमपेजवरून पायोनियर पर्यायावर क्लिक करा.
• स्क्रीनवर एक नवीन पृष्ठ उघडेल.
• पेजवर सर्व महिला भारतीय पायनियर्सची यादी असेल.
• पृष्ठाद्वारे ब्राउझ करून त्यांचे तपशील तपासा.

निष्कर्ष / Conclusion 

मार्गदर्शन आणि कौशल्य विकासाला चालना देऊन, SWATI पोर्टलसारखे उपक्रम अधिक समावेशक आणि नाविन्यपूर्ण भविष्यासाठी मार्ग मोकळा करतात, जिथे महिला वैज्ञानिक प्रयत्नांमध्ये मध्यवर्ती भूमिका बजावतात. SWATI पोर्टलचे उद्दिष्ट सर्वसमावेशकतेला चालना देणे, ज्ञानाची देवाणघेवाण करणे आणि STEMM क्षेत्रातील महिलांमधील सहकार्याला प्रोत्साहन देणे हे आहे. दृश्यमानता आणि ओळख प्रदान करून, ती महिला शास्त्रज्ञ आणि उद्योजकांच्या पुढील पिढीला प्रेरणा देण्याचा प्रयत्न करते, भारतामध्ये आणि त्यापलीकडे विज्ञान आणि नवकल्पना विकसित करते.

SWATI Portal FAQ 

Q. What is the SWATI Portal? 

11 फेब्रुवारी 2024 रोजी, नवी दिल्ली येथील इंडियन नॅशनल सायन्स अकादमी (INSA) ने “Science for Women-A Technology & Innovation (SWATI)” पोर्टलचे अनावरण केले. विज्ञानातील महिला आणि मुलींच्या आंतरराष्ट्रीय दिनाच्या सन्मानार्थ हे प्रक्षेपण करण्यात आले. भारत सरकारचे प्रमुख वैज्ञानिक सल्लागार म्हणून काम केलेले प्रो. अजय कुमार सूद यांनी विज्ञान आणि तंत्रज्ञानातील लैंगिक असमानता दूर करण्याच्या उद्देशाने या महत्त्वपूर्ण उपक्रमाचे नेतृत्व केले.

Q. SWATI पोर्टलची प्रमुख उद्दिष्टे कोणती आहेत?

स्वाती पोर्टलची प्रमुख उद्दिष्टे खाली सूचीबद्ध आहेत.

• SWATI पोर्टलचे उद्दिष्ट सर्व भारतीय महिलांना करिअरच्या सर्व टप्प्यांवर आणि व्यवसायापासून शिक्षणापर्यंत सर्व क्षेत्रांमध्ये विज्ञानात सहभागी करून घेणे आहे.
• त्यातील एक वैशिष्ट्य म्हणजे प्रोफेसर, संशोधक सहकारी, विद्यार्थी, व्यवसाय मालक आणि इतर क्षेत्रातील तज्ञ, इतर श्रेणींमध्ये प्रवेश करण्यायोग्य डेटाबेस आहे. प्लॅटफॉर्मवर आधीच 3000 “WiS डेटा कार्ड्स” होस्ट केले आहेत, जलद विस्ताराच्या योजना आहेत.