विश्व कंप्युटर साक्षरता दिवस 2023

संगणक साक्षरतेचे महत्त्व

संगणक साक्षरता म्हणजे संगणक वापरण्याच्या क्षमतेपेक्षा अधिक, यामध्ये कौशल्ये आणि ज्ञानाची विस्तृत श्रेणी समाविष्ट आहे जी व्यक्तींना डिजिटल जगामध्ये प्रभावीपणे नेव्हिगेट करण्यास सक्षम करते. अशा जगात जिथे माहितीचे अधिकाधिक डिजिटलीकरण होत आहे, संगणक साक्षरता हे एक मूलभूत कौशल्य आहे जे व्यक्तींना विविध स्वरूपातील माहितीमध्ये प्रवेश, मूल्यमापन आणि वापर करण्यास सक्षम करते. हे जागतिक ज्ञान अर्थव्यवस्थेत सहभागाचे प्रवेशद्वार आहे आणि सामाजिक आणि आर्थिक विकासाचे प्रमुख चालक आहे.

शिक्षण आणि शिकणे: संगणक साक्षरता 21 व्या शतकातील शिक्षणाशी जवळून जोडलेली आहे. जगभरातील शैक्षणिक संस्था शिकण्याचे अनुभव वाढवण्यासाठी आणि विद्यार्थ्यांना डिजिटली कनेक्टेड भविष्यासाठी तयार करण्यासाठी त्यांच्या अभ्यासक्रमात तंत्रज्ञान समाकलित करत आहेत. परस्परसंवादी ई-पुस्तकांपासून ते ऑनलाइन अभ्यासक्रमांपर्यंत, कंप्युटर हे शिक्षक आणि शिकणाऱ्या दोघांसाठी आवश्यक साधने बनले आहेत. विश्व कंप्युटर साक्षरता दिवस डिजिटल शिक्षणामध्ये सर्वसमावेशक आणि न्याय्य प्रवेशाच्या गरजेवर भर देतो, ज्यामुळे डिजिटली साक्षर आणि डिजिटली वगळण्यात आलेले हे अंतर कमी होते.

आर्थिक सक्षमीकरण: डिजिटल क्रांतीने जागतिक अर्थव्यवस्थेत परिवर्तन केले आहे, नवीन संधी आणि आव्हाने निर्माण केली आहेत. संगणक साक्षरता हे आर्थिक सक्षमीकरणाचे प्रमुख चालक आहे कारण ते रोजगार, उद्योजकता आणि नाविन्यपूर्णतेचे मार्ग उघडते. मजबूत संगणक कौशल्य असलेल्या व्यक्ती डिजिटल जॉब मार्केटमध्ये नेव्हिगेट करण्यासाठी, बदलत्या कामाच्या वातावरणाशी जुळवून घेण्यासाठी आणि तंत्रज्ञानावर आधारित उद्योगांच्या विकासात योगदान देण्यासाठी अधिक सुसज्ज आहेत. जागतिक संगणक साक्षरता दिवस डिजिटल कौशल्ये वाढवणे आणि जागतिक स्तरावर आर्थिक सक्षमीकरणाला चालना देण्याच्या उद्देशाने उपक्रमांसाठी उत्प्रेरक म्हणून काम करतो.

सामाजिक समावेश आणि कनेक्टिव्हिटी: डिजिटल डिव्हाईड, ज्यांना आधुनिक माहिती आणि दळणवळण तंत्रज्ञानात प्रवेश आहे आणि ज्यांना नाही त्यांच्यामधील अंतर ही एक गंभीर जागतिक समस्या आहे. जागतिक संगणक साक्षरता दिवस सामाजिक समावेश आणि कनेक्टिव्हिटीला चालना देणार्‍या उपक्रमांचे समर्थन करतो. संगणक आणि इंटरनेटचा प्रवेश केवळ तंत्रज्ञानाचा नाही, हे व्यक्तींना जगाशी जोडण्यासाठी, अत्यावश्यक सेवांमध्ये प्रवेश करण्यासाठी आणि जागतिक कम्युनिकेशन मध्ये  सहभागी होण्याचे साधन प्रदान करण्याबद्दल आहे.

नवोपक्रम आणि समस्या सोडवणे: संगणक साक्षरता नवकल्पना आणि समस्या सोडवण्यासाठी उत्प्रेरक आहे. डेटाचे विश्लेषण करण्यासाठी, उपाय तयार करण्यासाठी आणि गंभीरपणे विचार करण्यासाठी तंत्रज्ञानाचा लाभ घेण्याची क्षमता हा एक कौशल्य संच आहे जो आजच्या जटिल जगात वाढत्या प्रमाणात मूल्यवान आहे. जागतिक संगणक साक्षरता दिवस जागतिक आव्हाने, हवामान बदलापासून सार्वजनिक आरोग्य संकटांपर्यंत, जागतिक आव्हानांना तोंड देण्यासाठी संगणक साक्षरतेच्या परिवर्तनीय सामर्थ्यावर भर देत नावीन्यपूर्ण संस्कृतीच्या जोपासनेला प्रोत्साहन देतो.

              रेड प्लॅनेट दिवस 

जागतिक संगणक साक्षरता दिनाची उत्क्रांती

या दिवसाच्या स्थापनेपासून, जागतिक संगणक साक्षरता दिवस डिजिटल लँडस्केपच्या बदलत्या गतिशीलतेला संबोधित करण्यासाठी विकसित झाला आहे. सुरुवातीच्या वर्षांनी मूलभूत संगणक कौशल्ये आणि तंत्रज्ञानाच्या प्रवेशावर लक्ष केंद्रित केले, जे डिजिटल विभाजन बंद करण्याची आवश्यकता दर्शविते. तंत्रज्ञान जसजसे प्रगत होत गेले, तसतसे त्या दिवसाची उद्दिष्टेही वाढली, ज्यात केवळ मूलभूत साक्षरताच नाही तर डिजिटल नागरिकत्व, सायबर सुरक्षा आणि तंत्रज्ञानाचा नैतिक वापर यांचाही समावेश होतो.

डिजिटल नागरिकत्व: डिजिटल नागरिकत्वाची संकल्पना संगणक साक्षरतेचा एक महत्त्वाचा घटक म्हणून उदयास आली. डिजिटल नागरिकत्वामध्ये गोपनीयता, सुरक्षा आणि ऑनलाइन वर्तनाशी संबंधित समस्या समजून घेण्यासह तंत्रज्ञानाचा जबाबदार आणि नैतिक वापर समाविष्ट असतो. जागतिक संगणक साक्षरता दिवस जागरूकता मोहिमा आणि शैक्षणिक उपक्रमांचा समावेश करण्यासाठी विकसित झाला आहे जे चांगल्या डिजिटल नागरिकत्वाला प्रोत्साहन देतात, सुरक्षित आणि अधिक समावेशी डिजिटल वातावरणास प्रोत्साहन देतात.

सायबरसुरक्षा जागरुकता: सायबर धोके आणि ऑनलाइन असुरक्षा वाढल्याने, जागतिक संगणक साक्षरता दिनाचे प्रमुख केंद्र सायबरसुरक्षा बनले आहे. वैयक्तिक माहिती सुरक्षित करणे, ऑनलाइन धोके ओळखणे आणि सुरक्षित ऑनलाइन वर्तनाचा सराव करणे याविषयी लोकांना शिक्षित करण्याची संधी आता हा दिवस आहे. कार्यशाळा, परिसंवाद आणि जागरूकता मोहिमा आयोजित केल्या जातात ज्यायोगे व्यक्तींना डिजिटल क्षेत्रात स्वतःचे संरक्षण करण्यासाठी ज्ञान आणि कौष्यल्यांनी सुसज्ज केली जातात.

कोडिंग आणि प्रोग्रामिंग कौशल्ये: टेक-सॅव्ही व्यक्तींची कर्मचारी वर्गातील मागणी वाढल्याने, जागतिक संगणक साक्षरता दिनाने कोडिंग आणि प्रोग्रामिंग कौशल्यांच्या जाहिरातीचा स्वीकार केला. कोडिंग हे केवळ व्यावसायिक प्रोग्रामरसाठी नाही तर प्रत्येकासाठी एक मौल्यवान कौशल्य आहे हे ओळखून, सर्व वयोगटातील व्यक्तींना कोडिंगची ओळख करून देण्यासाठी उपक्रम सुरू करण्यात आला. कोडिंग कार्यशाळा, हॅकाथॉन आणि कोडिंग आव्हाने हे उत्सवाचे अविभाज्य भाग बनले आहेत, प्रोग्रॅमिंगद्वारे सर्जनशीलता आणि समस्या सोडवण्यास प्रोत्साहन देतात.

उदयोन्मुख तंत्रज्ञानाशी जुळवून घेणे: तांत्रिक प्रगतीच्या जलद गतीने उदयोन्मुख तंत्रज्ञानाशी जुळवून घेण्यावर लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे. जागतिक संगणक साक्षरता दिवसाने कृत्रिम बुद्धिमत्ता, इंटरनेट ऑफ थिंग्ज (IoT), ब्लॉकचेन आणि इतर अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाबद्दल जागरूकता आणि शिक्षण समाविष्ट करण्यासाठी त्याची व्याप्ती वाढवली. दैनंदिन जीवनातील विविध पैलूंमध्ये ही तंत्रज्ञाने मध्यवर्ती भूमिका बजावतील अशा भविष्यासाठी व्यक्तींना तयार करणे हे ध्येय आहे.

                 जागतिक एड्स दिवस 

आव्हाने आणि संधी

विश्व कंप्युटर साक्षरता दिवसाने डिजिटल कौशल्ये आणि जागरूकता यांना प्रोत्साहन देण्यासाठी महत्त्वपूर्ण प्रगती केली असताना, अनेक आव्हाने कायम आहेत. ही आव्हाने संगणक साक्षरतेचे फायदे सर्वांना उपलब्ध आहेत याची खात्री करण्यासाठी सतत प्रयत्न आणि सहकार्याची गरज अधोरेखित करतात.

डिजिटल डिव्हाइड: प्रगती झाली असली तरी, डिजिटल डिव्हाइड हे एक मोठे आव्हान आहे. हार्डवेअर आणि इंटरनेट कनेक्टिव्हिटी या दोन्ही बाबतीत तंत्रज्ञानाच्या प्रवेशातील असमानता जागतिक स्तरावर कायम आहे. जागतिक संगणक साक्षरता दिवस या असमानता दूर करण्याच्या महत्त्वावर भर देतो जेणेकरून सेवा नसलेल्या समाजातील व्यक्तींना संगणक साक्षरता कौशल्ये आत्मसात करण्याच्या समान संधी मिळतील.

तंत्रज्ञानातील जेंडर असमानता: तंत्रज्ञान क्षेत्रातील लैंगिक असमानता ही चिंतेची बाब आहे. STEM (विज्ञान, तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी आणि गणित) क्षेत्रात महिलांचे प्रतिनिधित्व कमी आहे आणि ही दरी भरून काढण्यासाठीचे उपक्रम जागतिक संगणक साक्षरता दिनाच्या उद्दिष्टांचा अविभाज्य घटक आहेत. तंत्रज्ञान उद्योगातील सर्वसमावेशकता आणि विविधतेला प्रोत्साहन देण्याचे प्रयत्न उत्सवादरम्यान ठळकपणे मांडले जातात, ज्याचा उद्देश महिलांना तंत्रज्ञानात करिअर करण्यासाठी प्रेरणा देणे आणि सक्षम करणे आहे.

दर्जेदार शिक्षण सुनिश्चित करणे: संगणक साक्षरतेवर लक्ष केंद्रित करणे केवळ मूलभूत कौशल्यांपुरते मर्यादित नसावे तर त्यामध्ये दर्जेदार शिक्षण देखील समाविष्ट असले पाहिजे. व्यक्तींना डिजिटल कौशल्यांमध्ये सर्वसमावेशक आणि अद्ययावत प्रशिक्षण मिळते याची खात्री करणे महत्त्वाचे आहे. जागतिक संगणक साक्षरता दिवस डिजिटल युगाच्या मागणीनुसार शैक्षणिक कार्यक्रमांच्या विकासासाठी समर्थन करण्यासाठी एक व्यासपीठ प्रदान करतो.

तांत्रिक बदलांशी जुळवून घेणे: तंत्रज्ञानाच्या जलद उत्क्रांतीमुळे शैक्षणिक कार्यक्रम आणि उपक्रम अद्ययावत ठेवण्याच्या दृष्टीने एक आव्हान आहे. जागतिक संगणक साक्षरता दिवस तंत्रज्ञानातील बदलांशी जुळवून घेण्याच्या कृतीशील दृष्टिकोनाला प्रोत्साहन देतो, आयुष्यभर सतत शिक्षण आणि कौशल्य विकासाच्या गरजेवर भर देतो.

निष्कर्ष / Conclusion 

जागतिक संगणक साक्षरता दिवस व्यक्ती आणि समाजाच्या भविष्याला आकार देण्यासाठी संगणक साक्षरतेच्या परिवर्तनीय शक्तीचा पुरावा आहे. त्याच्या शांत सुरुवातीपासून ते जागतिक उपक्रम म्हणून त्याच्या सद्यस्थितीपर्यंत, हा दिवस डिजिटली समावेशक जगाकडे चालू असलेल्या प्रवासाची आठवण म्हणून काम करतो. आपण प्रत्येक 2 डिसेंबर साजरा करत असताना, केलेल्या प्रगतीवर चिंतन करणे, टिकून राहिलेली आव्हाने स्वीकारणे आणि जागतिक स्तरावर संगणक साक्षरता वाढविण्याच्या आपल्या वचनबद्धतेचे नूतनीकरण करणे आवश्यक आहे.

डिजिटल युगात संगणक साक्षरता हे केवळ कौशल्य नाही, हे सक्षमीकरणाचे साधन आहे, ज्ञानाचे प्रवेशद्वार आहे आणि सकारात्मक बदलासाठी उत्प्रेरक आहे. जागतिक संगणक साक्षरता दिवस सहयोग, नावीन्य आणि समर्थन यासाठी एक व्यासपीठ प्रदान करतो, ज्यायोगे व्यक्ती, संस्था आणि सरकार यांना एकत्र आणून भविष्यासाठी काम केले जाते जेथे प्रत्येकाला तंत्रज्ञानाच्या पूर्ण क्षमतेचा उपयोग करण्याची संधी असते. आपण पुढे पाहत असताना, आपण अशा जगाची कल्पना करू या जिथे संगणक साक्षरता हा विशेषाधिकार नसून मूलभूत अधिकार आहे, असे जग जिथे व्यक्ती डिजिटल युगातील गुंतागुंत आत्मविश्वासाने आणि सक्षमतेने नेव्हिगेट करण्यासाठी कौशल्ये आणि ज्ञानाने सुसज्ज आहेत.

World Computer Literacy Day FAQ 

Q. जागतिक संगणक साक्षरता दिवस म्हणजे काय?

जागतिक संगणक साक्षरता दिवस हा जगभरातील संगणक साक्षरतेबद्दल जागरूकता आणि ज्ञान  वाढवण्यासाठी समर्पित वार्षिक कार्यक्रम केला जातो. आजच्या तंत्रज्ञान-चालित समाजात डिजिटल कौशल्ये आणि ज्ञानाचे महत्त्व अधोरेखित करण्याचा त्याचा उद्देश आहे.

Q. जागतिक संगणक साक्षरता दिवस कधी साजरा केला जातो?

जागतिक संगणक साक्षरता दिवस दरवर्षी 2 डिसेंबर रोजी साजरा केला जातो.

Q. संगणक साक्षरता का महत्त्वाची आहे?

आधुनिक जगात संगणक साक्षरता महत्त्वाची आहे कारण ती व्यक्तींना डिजिटल लँडस्केप नेव्हिगेट करण्यास, माहितीमध्ये प्रवेश करण्यासाठी, प्रभावीपणे संवाद साधण्यासाठी आणि जागतिक अर्थव्यवस्थेत सहभागी होण्यासाठी सक्षम करते. वैयक्तिक आणि व्यावसायिक विकासासाठी ते आवश्यक आहे.

Q. संगणक साक्षर कसे होऊ शकते?

संगणक साक्षर होण्यामध्ये संगणक हार्डवेअर आणि सॉफ्टवेअरच्या मूलभूत गोष्टी शिकणे, ऑपरेटिंग सिस्टम समजून घेणे, सामान्य एप्लिकेशन वापरण्यात प्रवीणता प्राप्त करणे आणि डिजिटल संप्रेषण कौशल्ये विकसित करणे समाविष्ट आहे. लोकांची संगणक साक्षरता वाढवण्यासाठी विविध ऑनलाइन आणि ऑफलाइन अभ्यासक्रम, शिकवण्या आणि संसाधने उपलब्ध आहेत.

Q. जागतिक संगणक साक्षरता दिनानिमित्त कोणते उपक्रम आयोजित केले जातात?

या दिवशी, कार्यशाळा, चर्चासत्रे, वेबिनार आणि शैक्षणिक कार्यक्रमांसह जागतिक स्तरावर विविध कार्यक्रम आणि उपक्रम आयोजित केले जातात. या उपक्रमांचा उद्देश संगणक साक्षरतेच्या महत्त्वाविषयी जागरुकता वाढवणे आणि व्यक्तींना त्यांचे डिजिटल कौशल्य वाढवण्याची संधी उपलब्ध करून देणे.